Artistiek onderzoek en artistiek engagement

Het lectoraat What Art Knows is een centrum voor onderzoek aan de kunstopleidingen van Zuyd Hogeschool. Met haar onderzoeksactiviteiten draagt het lectoraat bij aan de versterking van het kunstonderwijs en de kunstpraktijk.

Onderzoek van het lectoraat richt zich op twee actuele kernthema’s: artistiek onderzoek en engagement in de kunsten. Hoe wordt kunst relevant? En wat betekent het als we zeggen dat kunstenaars kennis maken? Het lectoraat onderzoekt deze vragen vanuit een antropologische en praktisch-filosofische grondhouding. Door te kijken naar concrete kunstpraktijken, stimuleert het lectoraat werk dat de rijkdom laat zien die verborgen ligt tussen oppositionele clichés over kunst, samenleving, politiek, wetenschap en onderzoek.

Het lectoraat ontwikkelt artistiek onderzoek als een vorm van experimentele etnografie waarin de systematische ontvankelijkheid voor de wereld centraal staat. In deze visie, uitgebreid verwoordt in de inaugurele rede van Ruth Benschop, is de artistiek onderzoeker zelf zijn of haar eigen instrument. Door artistiek onderzoek oefent, traint en kalibreert de onderzoeker haar gevoeligheid voor de eigen werkwijze, het werkveld, de kunstdiscipline, en de wereld om haar heen. Artistiek onderzoek bij het AOK is dan ook geen leunstoel-exercitie, maar vindt plaats in praktijken: kunstpraktijken, onderwijspraktijken, maatschappelijke praktijken, en zogenaamde onderzoeksateliers.

Het oefenen van artistiek onderzoek omvat het trainen van onderzoeksvaardigheden als het documenteren, positioneren, en het deelbaar en betwistbaar maken van eigen werk en het werkproces. Dit levert niet alleen een zelfbewuste houding op, maar resulteert ook in waardevolle inzichten over (verborgen) kennis en gedeelde ervaringen, en leidt regelmatig tot het problematiseren van het bekende.

Naast artistiek onderzoek als intieme etnografie, vormt engagement in de kunsten het tweede onderzoeksthema van het lectoraat. Het legitimeren van de relevantie van artistieke prakijken in het publieke domein wordt steeds belangrijker – ook als kunstenaars ervoor kiezen om juist irrelevant of onmaatschappelijk werk te maken. Maar wat maakt kunst nu geëngageerd? En wanneer is geëngageerde kunst goed en voor wie?

Het onderzoek rondom engagement bij het lectoraat richt zich op het begrijpen van de invloed die maatschappelijke ontwikkelingen hebben op het functioneren van de kunsten, en naar de diverse strategieën van de kunstenaars en kunstinstellingen om in het openbare domein een rol van betekenis te spelen. Maatschappelijk betrokken kunstpraktijken worden in dit onderzoek opgevat als vormen van praktische ethiek, waarin verschillende waarderingen van goede geëngageerde kunst en goede kunstenaars naast elkaar bestaan. Het leren aanvoelen en articuleren van impliciete normen, waarden en deugden helpt om studenten de hen omringende, veranderende wereld beter te kunnen peilen en hun artistieke (ir)relevantie in het publieke domein te kunnen blijven ontwikkelen.

Door haar gecombineerde focus op artistiek onderzoek en engagement in en voor de kunsten, wil het lectoraat bijdragen aan het opleiden van de kunstenaars van de 21e eeuw. Dat doet het lectoraat door haar onderzoek te vervlechten met het onderwijs bij de Faculteit van de Kunsten. Het lectoraat draagt vanuit haar onderzoek bij aan het vernieuwen van bestaande curricula en het ontwikkelen van nieuw onderwijs, aan docentprofessionalisering en aan de wisselwerking met het werkveld en de maatschappelijke omgeving. Daardoor functioneert het lectoraat als een vanzelfsprekend én schurend onderdeel van de Faculteit van de Kunsten van Zuyd.